Xoài được trồng khá phổ biến ở nước ta, tuy nhiên năng suất chưa cao, mức độ sâu bệnh gây hại ngày càng nghiêm trọng,… Áp dụng các biện pháp kỹ thuật tiên tiến trong quy trình trồng, chăm sóc và phòng trừ sâu bệnh hại sẽ góp phần nâng cao năng suất, chất lượng trái, từ đó tăng hiệu quả kinh tế cho loại cây trồng này.

Tình hình sản xuất và tiêu thụ

Việt Nam đứng thứ tư khối ASEAN về sản xuất xoài (sau Thái Lan, Indonesia và Philippines). Gia nhập thị trường xoài thế giới, Việt Nam đã bán xoài ra nhiều nước, nhưng số lượng còn hạn chế.

Xoài hiện được trồng trên cả nước, nhưng tập trung chủ yếu là khu vực Nam bộ, với hàng chục giống khác nhau. Một số giống vượt trội trên thị trường là xoài cát Hòa Lộc, xoài Cát chu, xoài Bưởi, xoài Canh Nông, xoài Thái, xoài Tứ quý, xoài Đài Loan,…Xoài cũng là ký chủ ưa thích của nhiều loại sâu bệnh, ở tất cả các khâu trong quá trình sản xuất, từ giai đoạn nuôi trái, thu hoạch và cả sau thu hoạch, gây nhiều thiệt hại. Bên cạnh đó, các hiện tượng thời tiết cực đoan thường xuyên xuất hiện cũng làm cho năng suất xoài sụt giảm.

Để nâng cao hiệu quả kinh tế từ cây xoài, cần có các giải pháp quản lý quy hoạch sản xuất, thu mua, bao tiêu sản phẩm,… Đặc biệt, kỹ thuật trồng và chăm sóc cần tập trung vào các biện pháp tiên tiến để phòng trừ sâu bệnh hại, sản xuất trái an toàn, đạt chất lượng cao.

Quy trình và phương pháp thực hiện

Kỹ thuật trồng

Thiết kế vườn trồng

- Thiết kế vườn xoài phải đảm bảo các yêu cầu thoát nước tốt trong mùa mưa; chống xói mòn để giữ độ phì cho đất; đảm bảo vườn thông thoáng, hạn chế sâu bệnh gây hại;...

- Tùy theo địa hình đất cao hay thấp để bố trí bề rộng, bề sâu của mương thoát nước cho phù hợp. Mương phụ rộng 0,3-0,4m, sâu 0,3-0,4m; mương chính rộng 0,5-0,8m, sâu 0,5-0,7m.

- Trồng cây chắn gió xung quanh vườn, các loại cây sử dụng làm cây chắn gió là bình linh, cây muồng đen, bạch đàn,…Những năm đầu mới trồng xoài có thể trồng xen các cây ngắn ngày như các loại đậu, bắp,…

Cây giống

Nên chọn cây giống được nhân giống bằng phương pháp vô tính (cây ghép) cây sẽ mau cho trái và giữ được phẩm chất của cây mẹ. Chiều cao (bắt đầu từ mắt ghép trở lên) khoảng 60-80cm. Đường kính thân 0,8-1,2cm. Cây đồng đều, đúng giống, thân thẳng, sinh trưởng khoẻ, không bị sâu bệnh hại.

Hố trồng, mật độ và cách trồng

- Hố trồng: kích thước 60x60x50cm. Mỗi hỗ lấy lớp đất mặt trộn đều với 20-30kg phân hữu cơ (phân chuồng, phân rác) hoai mục; 0,5-1kg vôi bột; 0,5-1kg lân, sau đó cho toàn bộ hỗn hợp này xuống hố, để 20–30 ngày sau mới trồng.

- Khoảng cách trồng (ở miền Đông Nam bộ): 7x7m, 8x7m, 8x8m hoặc 8x9m (hoặc 5x6m, 6x6m, nếu nếu thâm canh cao). Với mật độ dày hơn, cần phải tạo tán thường xuyên.

- Cách trồng: trước khi trồng, xé bỏ túi nylon bầu cây giống và đặt cây vào chính giữa hố, vun nhẹ đất vụn vào xung quanh bầu đất và dùng tay ấn nhẹ đất xung quanh bầu. Ở vùng đất thấp, cây được trồng nổi để tạo môi trường cho bộ rễ phát triển. Sau khi trồng xong dùng cọc 0,7-1,0m cắm chéo qua thân chính và dùng dây mềm buộc chắc cây vào cọc để tránh gió lớn làm long gốc. Ủ gốc bằng rơm, rác mục và tưới nước giữ ẩm cho cây liên tục trong một tháng.

Kỹ thuật chăm sóc

Bón phân

- Giai đoạn kiến thiết cơ bản: bón hàng năm 100-150g/gốc/lần NPK 20:20:15+TE. Năm đầu tiên nên pha phân với nước tưới định kỳ 2 tháng/lần.

- Giai đoạn kinh doanh: cần bón phân đầy đủ cho cây xoài. Hiện tượng cách niên của cây xoài được xác định là do chế độ bón phân, chăm sóc không đảm bảo.

- Nguyên tắc bón phân: gia tăng lượng phân sau khi thu hoạch vào năm trúng mùa để cây có đủ sức nuôi trái vào năm sau. Trên đất tốt màu mỡ cây có nhiều lá nên không bón nhiều đạm. Ở một số giống xoài, khi bón nhiều urea, kali dễ dẫn đến hiện tượng nứt trái hoặc trái có vị chát. Trường hợp này nên bón thêm vôi hay phun phân bón lá có chứa canxi (CaCl₂, Ca(NO₃)₂,…).

- Lượng phân bón hàng năm: phân hữu cơ hoai mục 50kg/cây; urea 1,5-2,0kg/cây; lân 1,5- 2,5kg/cây; kali 0,8-1,6kg/cây; vôi 1,0-2,0kg/cây.

- Thời điểm bón: sau khi thu hoạch; 1 tháng trước thời điểm ra hoa; 3 tuần sau khi đậu trái và bón lúc trái đậu được 8-10 tuần. Nếu có hệ thống tưới tiết kiệm thì nên hòa phân hóa học trong bồn và bón theo hệ thống tưới để tăng hiệu quả phân bón.

Tưới nước

Khi cây còn nhỏ, tưới nước quanh năm để cung cấp đủ nước cho các đợt lộc hình thành và phát triển. Trong mùa khô, nên tưới định kỳ 3–5 ngày/lần. Sau khi thu hoạch, tưới thường xuyên để duy trì ẩm độ đất 50–60%. Trước khi xử lý ra hoa 2 tháng, xoài cần có giai đoạn khô hạn để phân hóa mầm hoa. Sau khi xử lý ra hoa và trong thời kỳ cây mang trái, tưới liên tục như sau khi thu hoạch để duy trì ẩm độ đất.

Làm cỏ

Làm sạch cỏ sát gốc 3–4 đợt/năm. Phát gọn cỏ giữa các hàng tạo thành luống có tác dụng chống xói mòn đất trong mùa mưa và chống cháy vào mùa khô.

Tỉa cành tạo tán

Khi cây con được 4–5 tầng lá (cao 0,8–1,0m) thì bấm đọt để cây ra cành cấp 1, tỉa bỏ để lại 3 chồi mọc về 3 hướng đều nhau. Khi cành cấp 1 dài 0,5–0,8m, tiếp tục tỉa và chỉ để lại 3 cành (cành cấp 2). Từ cành cấp 2, để lại 3 cành cấp 3. Sau đó ngưng tỉa để cho cây phát triển tự nhiên, lúc này cây sẽ có bộ khung vững chắc, tán sẽ phát triển theo dạng tròn về sau.

Hàng năm, cần tiến hành tỉa cành, ít nhất là 2 lần/năm, lần 1 sau thu hoạch và lần 2 trước khi xử lý ra hoa (cắt bỏ những cành già cỗi, sâu bệnh, cành bị che khuất).

Xử lý ra hoa

Tưới hóa chất xử lý ra hoa (loại được phép sử dụng tại Việt Nam) như Paclobutrazole vào gốc khi xoài ra lá non (cơi đọt có màu đồng và được 10-15 ngày tuổi), tưới cách gốc cây 0,5-1,0m. Sau đó, tưới nước liên tục 1-2 ngày/lần trong 7 ngày.

25-30 ngày sau khi xử lý Paclobutrazole thì bón phân lần 2, có thể kết hợp phun MKP 0:52:34 với liều lượng 50-80g/10 lít nước, cách 10 ngày phun 1 lần, phun 2-3 lần.

45-60 ngày sau khi xử lý Paclobutrazole, phun KNO₃ để kích thích cây ra hoa. Phun khi thời tiết khô ráo, chồi ngọn phát triển mạnh, nhô cao, gân lá phát triển hoặc cong lại. Sau 5-7 ngày tiến hành phun lại lần 2, với liều lượng giảm 50%.

Lưu ý: giữ ẩm gốc cây sau khi tưới thuốc. Nếu xử lý trái vụ, cách 2-3 năm xử lý trái vụ 1 lần để cây không bị kiệt sức.

Tăng đậu quả

Khi phát hoa dài 10-12 cm, phun thuốc phòng trừ sâu bệnh kết hợp với phân bón lá có hàm lượng Bo cao để tăng cường khả năng đậu trái. Giai đoạn phát triển trái, bón phân đủ lượng và tưới đủ nước giúp cây hấp thu dinh dưỡng tốt. Phòng trừ sâu bệnh định kỳ để giữ năng suất và phẩm chất trái.

Bao trái

Sử dụng các vật liệu chuyên dùng (túi bao trái) để hạn chế sâu bệnh hại và đảm bảo chất lượng cảm quan của trái. Trước khi bao trái, phun thuốc bảo vệ thực vật phòng trừ sâu bệnh kết hợp với tỉa trái. Bao trái khi trái đã qua giai đoạn rụng sinh lý (40-50 ngày tuổi).

Phòng trừ sâu bệnh hại

Rầy bông xoài

Tỉa cành, vệ sinh vườn sau thu hoạch. Sử dụng bẫy đèn, dưới bẫy đặt thau nước pha xà bông, dầu hôi trước giai đoạn ra bông từ một đến hai tuần để thu hút thành trùng. Phương pháp này chỉ hiệu quả khi rầy chưa đẻ trứng và áp dụng vào đêm không có trăng.

Vào giai đoạn xoài vừa ra nụ hoa, phát hiện sự hiện diện của rầy phun thuốc sinh học có hoạt chất Matrine, Abamectin, Emamectin benzoate, Azadirachtin, Rotenone,...

Sâu ăn bông xoài

Khi